Υπάρχει το κακό μέσα στους Θεούς ;

«Μετά από αυτά έπεται να εξετάσουμε μέσα σε ποια όντα και πως και από πού έλαβε υπόσταση το κακό, αφού είδαμε ότι και η φύση του κακού ανήκει στα όντα που υπάρχουν. Πρέπει, λοιπόν, να αρχίσουμε από ψηλά και να εξετάσουμε, αν μπορούμε κάπως, που εμφανίζεται το κακό.

Οι Θεοί, οι βασιλείες, οι αριθμοί και οι τάξεις τους κατέχουν την πρώτη θέση μεταξύ των όνων, ή μάλλον κατέχουν όλα τα όντα και τη νοητική ουσία, στην οποία επιβαίνονται γεννούν τα πάντα, εποπτεύουν τα πάντα, προχωρούν στα πάντα, είναι παρόντες στα πάντα χωρίς να αναμειγνύονται με αυτά και τακτοποιούν τα πάντα με υπερβατικό τρόπο, χωρίς η νόησή τους να εμποδίζεται από τις προνοητικές τους ενέργειες κα ιχωρίς η πατρική τους εποπτεία να μειώνεται από την καθαρότητα της νόησής τους. Γιατί η νοητική τους ενέργεια ταυτίζεται με την ύπαρξή τους, και η προνοητική τους ενέργεια υπάρχει λόγω της αγαθότητάς τους και λόγω της γόνιμη δύναμής τους, η οποία δεν θέλει να παραμένει στον εαυτό της αλλά γεννά, θα μπορούσαμε να πούμε, όσα επιτρέπεται στους θεούς να γεννούν, δηλαδή όλα τα όντα, όλα τα γένη που είναι ανώτερα από τις ψυχές, τις ίδιες τις ψυχές και ότι άλλο ενδεχομένως έχει μια βαθμίδα ύπαρξης κατώτερη από αυτές. Γιατί και οι ίδιοι οι θεοί βρίσκονται υπεράνω όλων των όντων και αποτελούν τα μέτρα των όντων, επειδή κάθε όν περιέχεται μέσα σε αυτούς όπως ο αριθμός στις μονάδες. Και τα όντα προέρχονται από εκείνους, και άλλα παραμένουν μέσα σε εκείνους, ενώ άλλα εκπίπτουν από την ενότητα των θεών καταλήγοντας σε μια δεύτερη ή κατά πολλές θέσεις κατώτερη φύση σύμφωνα με τους νόμους της υποβάθμισης. Αυτά είναι τοποθετημένα στην τάξη των όντων που μετέχουν (μετέχοντα) στους θεούς, καθώς εξαρτώνται από την όντως αγαθότητα των θεών. Εκείνοι, όμωε, έχουν λάβει υπόσταση σύμφωνα με το καθαυτό αγαθό και σύμφωνα με το μέτρο των πάντων και δεν αποτελούν τίποτα άλλο παρά ενάδες, μέτρα, αγαθότητες και κορυφές των όντων ή, αν θέλεις, κάτι σαν “άνθη και υπερούσια φώτα” και καθετί παρόμοιο. Και επιτρέπουν στα άλλα και μετέχουν στο όντων ΟΝ και στην πρώτη ουσία, και παράγουν από τον εαυτό τους τα πάντα, τα αγαθά, τα ωραία, τα μεσαία και όποιο άλλο όν υπάρχει. Όπως, λοιπόν, αν κανείς μας ρωτούσε για εκίνο το φώς το οποίο ο βασιλιάς του ίδιου του ορατού, ο θεός ο οποίος έχει μια αντίστοιχη θέση με το Αγαθό, σκορπίζει σε ολόκληρο τον Κόσμο, αν εκ φύσεως το φώς αυτό επιδέχεται το σκοτάδι ή όχι, θα μπορούσαμε με πολλούς έμμεσους τρόπους να τον οδηγήσουμε σε άρνηση όλων των παρόμοιων ισχυρισμών, άλλοτε επαινώντας την απλότητα της φύσης του, άλλοτε την εγγύτητα του με το αίτιο που τον γέννησε και άλλοτε κάτι άλλο, με τον ίδιο τρόπο πρέπει να μιλήσουμε και για τους θεούς και ίσως, παραμένοντας πιστοί στις θείες συνήθειες, να μην εγείρουμε ερωτήματα, αλλά χάριν των απλοϊκότερων ανθρώπων να καταφύγουμε και από άλλες συζητήσεις τα οποία εμποτίζουν τις ψυχές των νεαρών ακροατών, και να τους εξηγήσουμε πως αυτό που ονομάστηκε κακό δεν υπάρχει μέσα στους Θεούς.

Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι οι θεοί διευθετούν τα πάντα και ότι δεν στερούνται τίποτα και ότι βρίσκονται μέσα στην απόλυτη ευδαιμονία και ότι η ζωή τους κυλά μέσα στην αυθονία, ιδέες τις οποίες έχουμε μέσα στις αδιάψευστες αντιλήψεις μας για τους Θεούς και τις παίρνουμε από εκεί. Και γιατί πρέπει να μιλάω για τους Θεούς ;; Και οι εφήμερες ψυχές[1], όταν προσλάβουν τη νοητική φύση, βγάζουν φτερά[2] και εξομοιώμενες με τους Θεούς παραμένουν μέσα στο αγαθό, και κανένα κακό δεν υπάρχει ούτε μπορεί ποτέ να γεννηθεί σε αυτές. Κάθε ευφροσύνη, μια ζωή ζωρίς βάσανα και χορεία των αρετών είναι εκείνα που οδηγούν αυτές τις ψυχές στο ανώτερο τόπο όπου λαμβάνουν μέρος “γεύμα και γιορτή”, μακριά από τα κακά που υπάρχουν εδώ κάτω, όχι για να κατανικήσουν αυτά τα κακά σύμφωνα με τη δικαιοσύνη. Όταν, όμως, γεμίσουν με το θέαμα που υπάρχει εκεί ψηλά και χορτάσουν με αυτήν την τροφή, τότε αρχίζει η ύβρις, η τόλμα και ο κόρος, χωρίς όμως ακόμα να γεννιέται το απόλυτο κακό. Αν, λοιπόν, δεν υπλαρχει το κακό ούτε στις ψυχές που είναι θείες, πως θα υπάρχει στους ίδιους τους θεούς ;; Γιατί δεν υπάρχει θερμότητα στο χιόνι, λένε, ούτε ψυχρότητα στη φωτιά. Ούτε, λοιπόν, στους θεούς υπάρχει το κακό, ούτε κάτι θείο στα κακά.

Αυτά, λοιπόν, πρέπει να ειπωθούν προς όσους τα έχουν ανάγκη. Πρέπει, όμως, να υπενθυμίσουμε και ότι για τους θεούς το να είναι θεοί σημαίνει το να υπάρχουν σύμφωνα με το Αγαθό. Γιατί, όπως οι ψυχές προέρχονται από την καθολική ψυχή και οι επιμέρους νόες από τον απολύτως τέλειο νου, έτσι και ο πρωταρχικός αρχιθμός των αγαθών, των οποίων η ύπαρξη και η ουσία δεν είναι τίποτα άλλο εκτός από ένα και αγαθό, θα προέρχεται από το πρώτο Αγαθό ή μάλλον (αν επιτρέπεται να το πούμε) από την ίδια την Αγαθότητα και από την ενάδα όλων των αγαθών γιατί η ύπαρξη και η ουσία των επιμέρους νοών δεν είναι τίποτα άλλο εκτός από νόηση, και η ύπαρξη και η ουσία των ψυχών δεν είναι τίποτα άλλο εκτός από ζωή. Γιατί, αν η πρόοδος όσων προέρχονται από την αρχή τους πραγματοποιείται μέσω της ομοιότητας και της συνέχειας, τότε αυτά που προέρχονται από την πρώτη Ενάδα θα είναι πρωταρχικές ενάδες, και από το ένα Αγαθό θα προέρχεται το πλήθος των αγαθών. Πως μπορεί, λοιπόν, να υπάρχει το κακό και η φύση του κακού μέσα σε αυτά των οποίων η ύπαρξη είναι σύμφωνη με το αγαθό ;; Γιατί δεν επιτρέπεται να υπάρχει. Γιατί το αγαθό είναι μέτρο και φώς, ενώ το κακό είναι σκοτάδι και αμετρία. Και το κακό είναι ασταθές και αδύναμο, ενώ το αγαθό σώζει τα πάντα, ενώ το κακό οδηγεί στην φθορά κάθε όν μέσα στο οποίο υπάρχει, φθορά που είναι ανάλογη με την τάξη αυτού του όντος. Γιατί δεν είναι ίδιος ο τρόπος της φθοράς σε όλα, όπως ειπώθηκε. Θα πούμε, λοιπόν, πως είναι ψέμα ότι οι θεοί είναι αγαθοί, ή μήπως θα πούμε ότι, ενώ είναι αγαθοί, αλλάζουν, κάτι που λέμε ότι παθαίνουν οι επιμέρους ψυχές, οι οποίες κάθε φορά επιλέγουν διαφορετικό είδος ζωής ;; Τότε όμως θα πούμε κάτι που δεν επιτρέπεται να πούμε για την ίδια την ύπαρξη των θεών. Γιατί αυτό που είναι συγγενές με το μη-αγαθό δεν είναι αγαθό, και αυτό που είναι τέτοιο δεν είναι θεός. Ούτε πάλι μπορεί να μεταβάλλεται αυτό που είναι όμοιο με το Ένα και με εκείνο το οποίο είναι ανώτερο απο κάθε ενέργεια. Γιατί αυτό που προέρχεται απο το προαιώνιο Ένα είναι όμοιο με το Ένα και αιώνιο. Και αυτό που έλαβε υπόσταση από το Ένα που είναι ανώτερο από το επίπεδο της πρωταρχικής ενέργειας είναι εγκατεστημένο στη σταθερή ενέργεια. Άρα μέσα στους θεούς δεν υπάρχει το κακό, ούτε το απολύτως ούτε ως προς το χρόνο. Γιατί γενικά και ο Αιώνας και ο χρόνος βρίσκονται μετά τους Θεούς. Γιατί αυτές οι οντότητες είναι ουσίες και αφορούν την ουσία, ενώ οι Θεοί υπαρχουν πριν από την ουσία (υπερούσιος ενάδες). Γιατι τα όντα προέρχονται από αυτούς, ενώ οι ίδιοι δεν είναι όντα. Και καθένας από τους Θεούς είναι αγαθό, και από καθέναν τους εξαρτάται το όντως ΌΝ.