Η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου (Κρεατινής) ονομάζεται Τσικνοπέμπτη ή Τσικνοπέφτη, επειδή την ημέρα αυτή όλα τα σπίτια ψήνουν κρέας ή λειώνουν το λίπος από τα χοιρινά και ο μυρωδάτος καπνός (τσίκνα) είναι διάχυτος παντού. Από αυτή την τσίκνα, λοιπόν, έχει πάρει και το όνομά της η Πέμπτη και λέγεται Τσικνοπέμπτη.
Το έθιμο χάνεται στα βάθη των αιώνων, χωρίς να γνωρίζουμε την προέλευσή του. Εικάζεται, όμως, ότι προέρχεται από τις βακχικές γιορτές των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων, που επιβίωσαν του Χριστιανισμού. Σύμφωνα με τον λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο, το φαγοπότι και το γλέντι της ημέρας είναι «ομοιοπαθητικές προσπάθειες για την ευφορία της γης».
Την Τσικνοπέμπτη, που βρίσκεται στο μέσο του Τριωδίου, ξεκινούν ουσιαστικά οι εκδηλώσεις της Αποκριάς, οι οποίες κορυφώνονται με τα Κούλουμα την Καθαρά Δευτέρα. Ανάλογες γιορτές υπάρχουν στη Γερμανία (Schmutziger Donnerstag = Λιπαρή Πέμπτη) και στη Νέα Ορλεάνη των ΗΠΑ (Mardi Gras = Λιπαρή Τρίτη), που συνδυάζονται με καρναβαλικές εκδηλώσεις.
Στο έθιμο της Τσικνοπέμπτης και γενικά στην κρεατοφαγία αντιτίθεται η οργάνωση “Πολίτες για τα Δικαιώματα της Φύσης και της Ζωής” (ΠΟΦΥΖΩ), που υποστηρίζει την ιδεολογία του «αντισπισισμού» (anti-speciesism), η οποία στρέφεται κατά της καταπάτησης των δικαιωμάτων των ζώων.
Η Τσικνοπέμπτη ανά την Ελλάδα
Στην παλαιά πόλη της Κέρκυρας τελούνται τα Κορφιάτικα Πετεγολέτσια ή αλλιώς Κουτσομπολιά ή Πέτε Γόλια. Η πετεγολέτσα, το πετεγουλιό όπως το λένε οι Κερκυραίοι, δεν είναι άλλο από το γνωστότατο κουτσομπολιό. Η πετεγολέτσα πραγματοποιείται το βράδυ της Τσικνοπέμπτης, στην Πιάτσα κοντά στην τοποθεσία “Κουκουνάρα”, της πόλης τής Κέρκυρας.
Στην Πάτρα έχουμε το έθιμο της Κουλουρούς. Η Γιαννούλα η Κουλουρού πιστεύει λανθασμένα πως ο Ναύαρχος Ουίλσον είναι τρελά ερωτευμένος μαζί της και πως έρχεται να την παντρευτεί. Γι’ αυτό ντύνεται νύφη και με τη συνοδεία των Πατρινών πηγαίνει να προϋπαντήσει τον καλό της στο λιμάνι. Γύρω της οι Πατρινοί διασκεδάζουν με τα καμώματά της.
Στις Σέρρες ανάβονται μεγάλες φωτιές στις αλάνες, στις οποίες αφού ψήσουν το κρέας, πηδούν από πάνω τους. Στο τέλος κάποιος από την παρέα με χιούμορ αναλαμβάνει τα «προξενιά», ανακατεύοντας ταυτόχρονα τα κάρβουνα με ένα ξύλο.
Στην Κομοτηνή καψαλίζουν την κότα που θα φαγωθεί την επόμενη Κυριακή (της Απόκρεω). Αυτήν την ημέρα τα αρραβωνιασμένα ζευγάρια ανταλλάσσουν δώρα φαγώσιμα. Ο αρραβωνιαστικός στέλνει στην αρραβωνιαστικιά του μια κότα, τον κούρκο, και εκείνη στέλνει μπακλαβά και μια κότα γεμιστή. Όλα αυτά πραγματοποιούν την παροιμία πως ο «έρωτας περνάει από το στομάχι».
Στο Ηράκλειο της Κρήτης, μικροί και μεγάλοι περιδιαβαίνουν μεταμφιεσμένοι στους δρόμους και στις πλατείες της πόλης, τραγουδώντας και χορεύοντας.
Πηγή: sansimera.gr
Τα έθιμα της Αποκριάς στη Θεσσαλία
Με ντουφεκιές, για να απομακρύνουν τα κακά πνεύματα, που απειλούν -κατά τη λαϊκή δοξασία- τις προσπάθειες των ανθρώπων για χαρά και υγεία, γιόρταζαν στο παρελθόν το Τριώδιο οι άνθρωποι της υπαίθρου στη Θεσσαλία.
Η Μεγάλη Σαρακοστή, προ του Πάσχα, ήταν μια μεγάλη περίοδος νηστείας, προσευχής και πνευματικής περισυλλογής και ασκούσε, με τον πλούσιο, λατρευτικό και υμνολογικό πλούτο, μεγάλη μορφωτική επίδραση στους θρησκευόμενους Καραγκούνηδες. Πριν ξεκινήσει η Σαρακοστή, περίοδος που δεν θα είχαν ούτε γάμους, ούτε χορούς και πανηγύρεις, αισθάνονταν την ανάγκη να διασκεδάσουν, να τραγουδήσουν και να χορέψουν.
Γι' αυτό και το Τριώδιο το απαντούσαν με ντουφεκιές, όπως αναφέρει ο εκπαιδευτικός Ζήσης Τζιαμούρτας, σε βραβευμένη από την Ακαδημία Αθηνών εργασία του.
Μετά την πρώτη εβδομάδα, που λέγεται απόλυτη, επιτρέπονταν τα πάντα, όπως και τη δεύτερη, που λέγεται κρεατινή, με την Τσικνοπέμπτη, ενώ την τρίτη εβδομάδα προ της Τυρινής είχαν τραγούδια, χορούς, πειράγματα, αστειολογήματα, μεταμφιέσεις και ποικίλα έθιμα, που φανέρωναν τη βαθύτερη ροπή της ψυχής για χαρά και ευτυχία.
Είχαν το γαϊτανάκι, την αρκούδα, τους μασκαράδες, τα τούμπανα, που χωρίς αυτά Αποκριά δεν γινόταν. Είχαν τα Καρναβάλια. Πολλά από τα παραπάνω έχουν τις ρίζες τους στις οργιαστικές τελετές και πομπές των Διονυσιακών εορτών.
Αρχικός σκοπός των μεταμφιέσεων, των κροτίδων και ρουκετών, της φωτιάς και των κουδουνιών ήταν η αποφυγή των κακών πνευμάτων. Από την πρώτη εβδομάδα της Αποκριάς πίστευαν οι Καραγκούνηδες πως οι ψυχές των πεθαμένων απολύονται και βγαίνουν στον επάνω κόσμο.
Γι' αυτό είχαν ημέρες αφιερωμένες στους νεκρούς, που είναι τα λεγόμενα ψυχοσάββατα, για να συγχωρεθούν οι πεθαμένοι, επισκέπτονταν στους τάφους τα προσφιλή τους πρόσωπα και μοίραζαν στους ναούς τα κόλλυβα. Την Κυριακή της Τυρινής, που την έλεγαν οι Καραγκούνηδες "Μεγάλες Αποκριές", μετέβαιναν στην εκκλησία με τα γιορτινά τους ρούχα, τα καλά, όπως τα έλεγαν.
Μετά τη λειτουργία χόρευαν στο χοροστάσι διάφορα τραγούδια. Το απόγευμα, μετά τον εσπερινό, σε όλα τα Καραγκουνοχώρια γίνονταν η τελετουργία της συγνώμης, ή Συγχώρεση, όπως την έλεγαν. Μάλιστα, στο χωριό Μάρκου Καρδίτσης, από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα, γίνεται η συγχώρεση και ο χορός του παπά.
Μέσα στο ναό, μετά τον εσπερινό, πρώτος όρθιος ο παπάς στο στασίδι, μετά στ' άλλα στασίδια οι γεροντότεροι και στη συνέχεια οι νεώτεροι, πρώτα οι άνδρες και μετά οι γυναίκες, ασπάζονταν το χέρι του παπά, λέγοντας: "Χρόνια πολλά, σχώραμε" και η απάντηση: "Χρόνια πολλά, σχωρεμένος". Μετά, πρώτος ο παπάς και κοντά χέρι-χέρι οι άνδρες και γυναίκες έβγαιναν στην αυλή της εκκλησίας, όπου χόρευαν το χορό του παπά λέγοντας: "Ένας είναι ο Θεός, δεύτερη η Παναγιά, Τρισυπόστατος Θεός, ας τον προσκυνήσουμε και δοξολογήσουμε, τέσσερες ευγγελισταί, πενταπάρθενος χορός, εξ τα εξαπτέρυγα εφτά παπάδες διάβαζαν…".
Το απόγευμα, στο σεργιάνι, όπου χόρευαν και τραγουδούσαν οι γυναίκες, δυο άνδρες - ο ένας ντυμένος, που έμοιαζε με αρκούδα, ζώο που θεωρείται αγαθοποιός πηγή της ζωής, και ο άλλος, ο αρκουδιάρης, που την κρατούσε από την αλυσίδα μ' ένα ντέφι στο χέρι- γυρνούσαν στις παρέες των ανδρών και μάζευαν χρήματα για τη διασκέδαση και τη χαρά που πρόσφεραν.
Αφού τελείωνε το σεργιάνι, πήγαιναν στα σπίτια. Το βράδυ της Μεγάλης Αποκριάς, παιδάκια 8-14 χρόνων γύριζαν σ' όλα τα σπίτια του χωριού και φιλούσαν τα χέρια των μεγαλυτέρων, μαζεύοντας έτσι χρήματα, σύμβολα ευτυχίας. Επίσης, οι νιόπαντροι γύριζαν στα συγγενικά σπίτια του χωριού και του νονού τους και έλεγαν "χρόνια πολλά", κάνοντας τρεις μετάνοιες και φιλούσαν τα χέρια των μεγαλυτέρων, οι οποίοι τους κερνούσαν ασημένια νομίσματα, που συμβολίζουν τον αγνό βίο, τον αμόλυντο, και τούς εύχονταν "να ζήσουν και ν' ασπρίσουν σαν τον Όλυμπο".
Γύρω στις 11 το βράδυ, συγκεντρωμένοι οι Καραγκούνηδες στα σπίτια τους, προτού αρχίσουν το φαγητό, οι μικρότεροι έκαναν τρεις μετάνοιες και φιλούσαν τα χέρια των μεγαλύτερων.
Γνωστό είναι κι ένα ξεχωριστό έθιμο, το χάσκα με τ' αυγό. Οι μεγαλύτεροι έδεναν ένα αυγό καθαρισμένο σ' ένα ράμμα και το αιωρούσαν πάνω από τα ανοιχτά στόματα των μικρών παιδιών. Όποιο θα κατόρθωνε να το χάψει, θα ήταν νικητής.
Μετάνοιες έκαναν και οι γυναίκες στους άνδρες τους και τους φιλούσαν τα χέρια τους. Μετά, κάθονταν γύρω στην τάβλα και έτρωγαν, με ιδιαίτερη χαρά, τα φαγητά τους. Οι μετάνοιες και ο ασπασμός των χεριών, όπως αναφέρει ο εκπαιδευτικός, είναι μια συνέπεια βασισμένη στη συγγένεια της πατρικής γραμμής, το δε συγγενικό τραπέζι δείχνει τους οικογενειακούς δεσμούς. Έτσι, λοιπόν, με το δικό τους χρώμα και περιεχόμενο, που φανερώνει την ψυχοσύνθεσή τους, ζούσαν τις Απόκριες οι Καραγκούνηδες.
Την Τσικνοπέμπτη, που βρίσκεται στο μέσο του Τριωδίου, ξεκινούν ουσιαστικά οι εκδηλώσεις της Αποκριάς, οι οποίες κορυφώνονται με τα Κούλουμα την Καθαρά Δευτέρα. Ανάλογες γιορτές υπάρχουν στη Γερμανία (Schmutziger Donnerstag = Λιπαρή Πέμπτη) και στη Νέα Ορλεάνη των ΗΠΑ (Mardi Gras = Λιπαρή Τρίτη), που συνδυάζονται με καρναβαλικές εκδηλώσεις.
Στο έθιμο της Τσικνοπέμπτης και γενικά στην κρεατοφαγία αντιτίθεται η οργάνωση “Πολίτες για τα Δικαιώματα της Φύσης και της Ζωής” (ΠΟΦΥΖΩ), που υποστηρίζει την ιδεολογία του «αντισπισισμού» (anti-speciesism), η οποία στρέφεται κατά της καταπάτησης των δικαιωμάτων των ζώων.
Η Τσικνοπέμπτη ανά την Ελλάδα
Στην παλαιά πόλη της Κέρκυρας τελούνται τα Κορφιάτικα Πετεγολέτσια ή αλλιώς Κουτσομπολιά ή Πέτε Γόλια. Η πετεγολέτσα, το πετεγουλιό όπως το λένε οι Κερκυραίοι, δεν είναι άλλο από το γνωστότατο κουτσομπολιό. Η πετεγολέτσα πραγματοποιείται το βράδυ της Τσικνοπέμπτης, στην Πιάτσα κοντά στην τοποθεσία “Κουκουνάρα”, της πόλης τής Κέρκυρας.
Στην Πάτρα έχουμε το έθιμο της Κουλουρούς. Η Γιαννούλα η Κουλουρού πιστεύει λανθασμένα πως ο Ναύαρχος Ουίλσον είναι τρελά ερωτευμένος μαζί της και πως έρχεται να την παντρευτεί. Γι’ αυτό ντύνεται νύφη και με τη συνοδεία των Πατρινών πηγαίνει να προϋπαντήσει τον καλό της στο λιμάνι. Γύρω της οι Πατρινοί διασκεδάζουν με τα καμώματά της.
Στις Σέρρες ανάβονται μεγάλες φωτιές στις αλάνες, στις οποίες αφού ψήσουν το κρέας, πηδούν από πάνω τους. Στο τέλος κάποιος από την παρέα με χιούμορ αναλαμβάνει τα «προξενιά», ανακατεύοντας ταυτόχρονα τα κάρβουνα με ένα ξύλο.
Στην Κομοτηνή καψαλίζουν την κότα που θα φαγωθεί την επόμενη Κυριακή (της Απόκρεω). Αυτήν την ημέρα τα αρραβωνιασμένα ζευγάρια ανταλλάσσουν δώρα φαγώσιμα. Ο αρραβωνιαστικός στέλνει στην αρραβωνιαστικιά του μια κότα, τον κούρκο, και εκείνη στέλνει μπακλαβά και μια κότα γεμιστή. Όλα αυτά πραγματοποιούν την παροιμία πως ο «έρωτας περνάει από το στομάχι».
Στο Ηράκλειο της Κρήτης, μικροί και μεγάλοι περιδιαβαίνουν μεταμφιεσμένοι στους δρόμους και στις πλατείες της πόλης, τραγουδώντας και χορεύοντας.
Πηγή: sansimera.gr
Τα έθιμα της Αποκριάς στη Θεσσαλία
Με ντουφεκιές, για να απομακρύνουν τα κακά πνεύματα, που απειλούν -κατά τη λαϊκή δοξασία- τις προσπάθειες των ανθρώπων για χαρά και υγεία, γιόρταζαν στο παρελθόν το Τριώδιο οι άνθρωποι της υπαίθρου στη Θεσσαλία.
Η Μεγάλη Σαρακοστή, προ του Πάσχα, ήταν μια μεγάλη περίοδος νηστείας, προσευχής και πνευματικής περισυλλογής και ασκούσε, με τον πλούσιο, λατρευτικό και υμνολογικό πλούτο, μεγάλη μορφωτική επίδραση στους θρησκευόμενους Καραγκούνηδες. Πριν ξεκινήσει η Σαρακοστή, περίοδος που δεν θα είχαν ούτε γάμους, ούτε χορούς και πανηγύρεις, αισθάνονταν την ανάγκη να διασκεδάσουν, να τραγουδήσουν και να χορέψουν.
Γι' αυτό και το Τριώδιο το απαντούσαν με ντουφεκιές, όπως αναφέρει ο εκπαιδευτικός Ζήσης Τζιαμούρτας, σε βραβευμένη από την Ακαδημία Αθηνών εργασία του.
Μετά την πρώτη εβδομάδα, που λέγεται απόλυτη, επιτρέπονταν τα πάντα, όπως και τη δεύτερη, που λέγεται κρεατινή, με την Τσικνοπέμπτη, ενώ την τρίτη εβδομάδα προ της Τυρινής είχαν τραγούδια, χορούς, πειράγματα, αστειολογήματα, μεταμφιέσεις και ποικίλα έθιμα, που φανέρωναν τη βαθύτερη ροπή της ψυχής για χαρά και ευτυχία.
Είχαν το γαϊτανάκι, την αρκούδα, τους μασκαράδες, τα τούμπανα, που χωρίς αυτά Αποκριά δεν γινόταν. Είχαν τα Καρναβάλια. Πολλά από τα παραπάνω έχουν τις ρίζες τους στις οργιαστικές τελετές και πομπές των Διονυσιακών εορτών.
Αρχικός σκοπός των μεταμφιέσεων, των κροτίδων και ρουκετών, της φωτιάς και των κουδουνιών ήταν η αποφυγή των κακών πνευμάτων. Από την πρώτη εβδομάδα της Αποκριάς πίστευαν οι Καραγκούνηδες πως οι ψυχές των πεθαμένων απολύονται και βγαίνουν στον επάνω κόσμο.
Γι' αυτό είχαν ημέρες αφιερωμένες στους νεκρούς, που είναι τα λεγόμενα ψυχοσάββατα, για να συγχωρεθούν οι πεθαμένοι, επισκέπτονταν στους τάφους τα προσφιλή τους πρόσωπα και μοίραζαν στους ναούς τα κόλλυβα. Την Κυριακή της Τυρινής, που την έλεγαν οι Καραγκούνηδες "Μεγάλες Αποκριές", μετέβαιναν στην εκκλησία με τα γιορτινά τους ρούχα, τα καλά, όπως τα έλεγαν.
Μετά τη λειτουργία χόρευαν στο χοροστάσι διάφορα τραγούδια. Το απόγευμα, μετά τον εσπερινό, σε όλα τα Καραγκουνοχώρια γίνονταν η τελετουργία της συγνώμης, ή Συγχώρεση, όπως την έλεγαν. Μάλιστα, στο χωριό Μάρκου Καρδίτσης, από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα, γίνεται η συγχώρεση και ο χορός του παπά.
Μέσα στο ναό, μετά τον εσπερινό, πρώτος όρθιος ο παπάς στο στασίδι, μετά στ' άλλα στασίδια οι γεροντότεροι και στη συνέχεια οι νεώτεροι, πρώτα οι άνδρες και μετά οι γυναίκες, ασπάζονταν το χέρι του παπά, λέγοντας: "Χρόνια πολλά, σχώραμε" και η απάντηση: "Χρόνια πολλά, σχωρεμένος". Μετά, πρώτος ο παπάς και κοντά χέρι-χέρι οι άνδρες και γυναίκες έβγαιναν στην αυλή της εκκλησίας, όπου χόρευαν το χορό του παπά λέγοντας: "Ένας είναι ο Θεός, δεύτερη η Παναγιά, Τρισυπόστατος Θεός, ας τον προσκυνήσουμε και δοξολογήσουμε, τέσσερες ευγγελισταί, πενταπάρθενος χορός, εξ τα εξαπτέρυγα εφτά παπάδες διάβαζαν…".
Το απόγευμα, στο σεργιάνι, όπου χόρευαν και τραγουδούσαν οι γυναίκες, δυο άνδρες - ο ένας ντυμένος, που έμοιαζε με αρκούδα, ζώο που θεωρείται αγαθοποιός πηγή της ζωής, και ο άλλος, ο αρκουδιάρης, που την κρατούσε από την αλυσίδα μ' ένα ντέφι στο χέρι- γυρνούσαν στις παρέες των ανδρών και μάζευαν χρήματα για τη διασκέδαση και τη χαρά που πρόσφεραν.
Αφού τελείωνε το σεργιάνι, πήγαιναν στα σπίτια. Το βράδυ της Μεγάλης Αποκριάς, παιδάκια 8-14 χρόνων γύριζαν σ' όλα τα σπίτια του χωριού και φιλούσαν τα χέρια των μεγαλυτέρων, μαζεύοντας έτσι χρήματα, σύμβολα ευτυχίας. Επίσης, οι νιόπαντροι γύριζαν στα συγγενικά σπίτια του χωριού και του νονού τους και έλεγαν "χρόνια πολλά", κάνοντας τρεις μετάνοιες και φιλούσαν τα χέρια των μεγαλυτέρων, οι οποίοι τους κερνούσαν ασημένια νομίσματα, που συμβολίζουν τον αγνό βίο, τον αμόλυντο, και τούς εύχονταν "να ζήσουν και ν' ασπρίσουν σαν τον Όλυμπο".
Γύρω στις 11 το βράδυ, συγκεντρωμένοι οι Καραγκούνηδες στα σπίτια τους, προτού αρχίσουν το φαγητό, οι μικρότεροι έκαναν τρεις μετάνοιες και φιλούσαν τα χέρια των μεγαλύτερων.
Γνωστό είναι κι ένα ξεχωριστό έθιμο, το χάσκα με τ' αυγό. Οι μεγαλύτεροι έδεναν ένα αυγό καθαρισμένο σ' ένα ράμμα και το αιωρούσαν πάνω από τα ανοιχτά στόματα των μικρών παιδιών. Όποιο θα κατόρθωνε να το χάψει, θα ήταν νικητής.
Μετάνοιες έκαναν και οι γυναίκες στους άνδρες τους και τους φιλούσαν τα χέρια τους. Μετά, κάθονταν γύρω στην τάβλα και έτρωγαν, με ιδιαίτερη χαρά, τα φαγητά τους. Οι μετάνοιες και ο ασπασμός των χεριών, όπως αναφέρει ο εκπαιδευτικός, είναι μια συνέπεια βασισμένη στη συγγένεια της πατρικής γραμμής, το δε συγγενικό τραπέζι δείχνει τους οικογενειακούς δεσμούς. Έτσι, λοιπόν, με το δικό τους χρώμα και περιεχόμενο, που φανερώνει την ψυχοσύνθεσή τους, ζούσαν τις Απόκριες οι Καραγκούνηδες.
ΠΗΓΗ"http://www.thessalos.net/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου