Αλτρουισμός ως εκδήλωση του «Εγώ»

Η έννοια της «θυσίας» είναι η παραίτηση από μια μεγαλύτερη αξία για χάρη μιας μικρότερης αξίας ή καθόλου αξίας. Με αυτόν τον τρόπο, μετριέται και ο αλτρουισμός ενός ανθρώπου, δηλαδή στον βαθμό που παραιτείται, αποκηρύσσει ή προδίδει τις αξίες του, εφόσον το να προσφέρει βοήθεια σε έναν ξένο ή σε έναν εχθρό θεωρείται περισσότερο ενάρετο, λιγότερο εγωιστικό από το να βοηθήσει εκείνους που αγαπάει. Η αρχή της ορθολογικής συμπεριφοράς είναι το ακριβώς αντίθετο: Να ενεργείτε σύμφωνα με την ιεράρχηση των αξιών σας, και ποτέ να μη θυσιάζεις μία μεγαλύτερη αξία για μία μικρότερη.

«Τα άτομα πρέπει να ζουν για λογαριασμό τους, ούτε να θυσιάζουν τον εαυτό τους για τους άλλους, ούτε να θυσιάζουν άλλους για τον εαυτό τους» Ayn Rand

Το γεγονός αυτό έχει εφαρμογή σε όλες τις επιλογές κάποιου, μαζί και σε όλες τις πράξεις κάποιου προς τους άλλους ανθρώπους. Απαιτεί κάποιος να διαθέτει μια καθορισμένη ορθολογική ιεράρχηση των αξιών (αξίες που έχουν επιλεγεί και επικυρωθεί με ένα ορθολογική πρότυπο). Χωρίς μια τέτοια ιεραρχία, ούτε λογική, ούτε η συμπεριφορά θεωρούνται αξιολογικές κρίσεις και ούτε ηθικές επιλογές είναι δυνατές. Η Θυσία δεν αφορά την απόρριψη εκείνων που δεν έχουν αξία, αλλά αυτών που είναι πολύτιμα. Θυσία δεν σημαίνει την απόρριψη του κακού για τη σωτηρία του κακού, αλλά την απόρριψη του καλού για το κακό. Θυσία είναι η απόρριψη αυτών που έχουν αξία για χάρη αυτών που δεν έχουν αξία.
Αν ανταλλάξεις ένα σεντ για ένα δολάριο, αυτό ΔΕΝ είναι θυσία αν ανταλλάξεις ένα δολάριο για ένα σεντ, τότε αυτό ΕΙΝΑΙ. Αν πετύχεις την καριέρα που ήθελες μετά από πολλά βάσανα, αυτό ΔΕΝ είναι θυσία αν παραιτηθείς από αυτή για χάρη ενός αντιπάλου, αυτό ΕΙΝΑΙ Θυσία. Αν έχεις ένα μπουκάλι γάλα και το δώσεις στο δικό σου παιδί που πεινάει, αυτό ΔΕΝ είναι θυσία αν το δώσεις στο παιδί του γείτονά σου και αφήσεις το δικό σου να πεθάνει, αυτό ΕΙΝΑΙ Θυσία.
Αν δανείσεις χρήματα σε έναν φίλο σου, ΔΕΝ είναι Θυσία αν τα δώσεις σε έναν άγνωστο, τότε ΕΙΝΑΙ. Αν δανείσεις στο φίλο σου ένα ποσό που μπορείς, ΔΕΝ είναι Θυσία αν του δανείσεις χρήματα σε σημείο που να σου δημιουργηθεί πρόβλημα, τότε πρόκειται σύμφωνα με το δεδομένο ηθικό επίπεδο σαν μερική αρετή αν του δανείσεις χρήματα στο σημείο που εσύ καταστρέφεσαι, τότε βιώνεις στο μέγιστο την αρετή της θυσίας.
Αν παραιτηθείς από όλες τις προσωπικές επιθυμίες σου και να αφιερώσεις τη ζωή σου με αυτούς που αγαπάς, δεν έχει επιτευχθεί η πλήρης αρετή: διατηρείς ακόμα μια δική σου, που είναι η αγάπη σου. Αν έχεις αφιερώσει χρόνο σε τυχαίους αγνώστους, είναι μια πράξη μεγαλύτερης αρετής. Αν έχεις αφιερώσει τη ζωή σου να υπηρετείς ανθρώπους που μισείς—αυτό είναι η μεγαλύτερη από τις αρετές που μπορούν να εξασκηθούν. Αν θέλεις να πετύχεις το μέγιστο των αξιών, τότε δεν πρέπει να περιμένεις να σου ανταποδώσουν κάτι για τη θυσία σου, ούτε έπαινο, ούτε αγάπη, ούτε θαυμασμό, ούτε αυτοεκτίμηση, ούτε καν περηφάνια που είσαι ενάρετος· το παραμικρό ίχνος οποιουδήποτε κέρδους αποδυναμώνει την αρετή σου.
Αν έχεις ακολουθήσει μια πορεία δράσης που η ζωή σου δεν αλλοιώνεται με οποιαδήποτε χαρά, που δεν σου φέρνει κάποια ουσιαστική αξία, καμία αξία στο πνεύμα, χωρίς κέρδος, χωρίς βραβεία, χωρίς ανταμοιβή—αν επιτευχθεί αυτή την κατάσταση του συνολικού μηδενός, τότε έχει επιτευχθεί το ιδανικό της ηθικής τελειότητας. Έχετε μάθει ότι η ηθική τελειότητα είναι κάτι απίθανο για τον άνθρωπο—και είναι αν νοηθεί με αυτόν τον τρόπο. Δεν μπορείτε να την καταφέρετε στη διάρκεια της ζωής σας, αλλά η αξία της ζωής σας και του ατόμου σας μετριέται με το πόσο κοντά καταφέρατε να προσεγγίσετε αυτό το ιδεατό μηδέν, που είναι ο θάνατος. Αν ωστόσο, ξεκινήσεις μέσα σε μια παθιασμένη κενότητα, σαν ένα λαχανικό έτοιμο για να φαγωθεί, χωρίς αξίες για να τις απορρίψεις και χωρίς επιθυμίες να αποκηρύξεις, τότε δεν θα κερδίσεις το στέμμα της θυσίας.
Δεν πρόκειται για μια θυσία για να απορρίψεις αυτό που δεν θέλεις. Δεν είναι μια θυσία που προσφέρεις τη ζωή σου στους άλλους, αν ο θάνατος είναι η προσωπική σου επιθυμία. Για να πετύχεις την αρετή της θυσίας, πρέπει να θέλεις να ζήσεις, πρέπει να την αγαπήσεις, πρέπει να φλέγεσαι με πάθος για αυτή τη γη και για όλα τα εκπληκτικά που μπορεί να σου προσφέρει—πρέπει να νιώθεις κάθε φορά το γύρισμα του μαχαιριού που κομματιάζει τις επιθυμίες σου ώστε να μην τις φθάνεις και στραγγίζει την αγάπη από το σώμα σου. Δεν είναι ένας απλός θάνατος που η ηθική της θυσίας σου επιφυλάσσει σαν ιδανικό, αλλά ένας αργός βασανιστικός θάνατος.
Μη μου υπενθυμίζεις ότι αυτό αφορά μόνο τη ζωή στη Γη. Δεν σου μιλάω για κάτι άλλο. Ούτε και εσύ. Αν θέλεις να διαφυλάξεις το τελευταίο κομμάτι της αξιοπρέπειας σου, μην αποκαλείς τις καλύτερες πράξεις σου σαν «θυσία» αν το κάνεις αυτό, χαρακτηρίζεσαι σαν ανήθικος.
Εάν μια μητέρα αγοράζει τροφή για τα πεινασμένα παιδιά της και όχι ένα καπέλο για τον εαυτό της, δεν είναι μια θυσία: εκτιμά το παιδί περισσότερο από το καπέλο· αλλά είναι μια θυσία για το είδος της μητέρας που εκτιμά περισσότερο το καπέλο, που προτιμά να αφήσει το παιδί της να λιμοκτονεί και το ταΐζει μόνο από αίσθηση καθήκοντος. Αν ένας άνθρωπος πεθαίνει αγωνιζόμενος για την ελευθερία του, δεν είναι μια θυσία: δεν είναι πρόθυμος να ζήσει ως σκλάβος αλλά είναι μια θυσία για το είδος του ανθρώπου που είναι πρόθυμο. Εάν ένας άνθρωπος αρνείται να προδώσει τις πεποιθήσεις του, δεν είναι μια θυσία, εκτός αν είναι ο τύπος του ανθρώπου που δεν έχει καμία πεποίθηση.
Η θυσία θα μπορούσε να είναι κατάλληλη μόνο για εκείνους που δεν έχουν τίποτα να θυσιάσουν—ούτε αξίες, ούτε πρότυπα, ούτε κρίση—των οποίων οι επιθυμίες είναι παράλογα ιδιοτροπίες, σχεδιασμένες στα τυφλά και σοβαρά παρατημένες. Για έναν άνθρωπο ηθικού αναστήματος, του οποίου οι επιθυμίες γίνονται ορθολογικές αξίες, θυσία είναι η παράδοση του σωστού στο λάθος, του καλού στο κακό.
Το δόγμα της θυσίας είναι μια ηθική για τους ανήθικους, μια ηθική που δηλώνει την ανεπάρκειά της, ομολογώντας ότι δεν μπορεί να μεταδώσει στους ανθρώπους οποιαδήποτε προσωπική συμμετοχή στις αρετές ή αξίες και ότι οι ψυχές τους είναι στους υπονόμους της διαστροφής, που πρέπει να μάθουν να τις θυσιάσουν. Με δική της ομολογία, είναι ανίκανη να διδάξει τους ανθρώπους να είναι καλοί και μπορεί μόνο να τις υποβάλλει σε συνεχή τιμωρία.
Ανησυχία για την ευημερία αυτών που αγαπάς είναι το λογικό μέρος των εγωιστικών σου συμφερόντων. Αν ένας άνθρωπος ο οποίος είναι παράφορα ερωτευμένος με τη γυναίκα του, ξοδεύει μια περιουσία για να την θεραπεύσει από μια επικίνδυνη ασθένεια, θα ήταν παράλογο να ισχυριστεί ότι το κάνει ως μια «θυσία» για χάρη της, δεν είναι δική του, δεν τον διαφοροποιεί σε κάτι, προσωπικά και εγωιστικά, αν ζήσει ή πεθαίνει.
Κάθε δράση που αναλαμβάνει ο άνθρωπος προς όφελος εκείνων που αγαπά δεν είναι μια θυσία, εάν, στην ιεράρχηση των αξιών του, στο συνολικό πλαίσιο των επιλογών που είναι στη διάθεσή του, πετυχαίνει αυτό που έχει τη μεγαλύτερη προσωπική (και ορθολογική) σημασία για αυτόν. Στο παραπάνω παράδειγμα, η επιβίωση της συζύγου του έχει μεγαλύτερη αξία για τον άντρα από οτιδήποτε άλλο που τα χρήματά του θα μπορούσαν να αγοράσουν, είναι μεγίστης σημασίας για την ευτυχία του και, ως εκ τούτου, η δράση του δεν είναι μια θυσία. Αλλά ας υποθέσουμε ότι την άφησε να πεθάνει για να ξοδέψει τα χρήματά του για τη διάσωση των ζωών δέκα άλλων γυναικών, οι οποίες δεν σήμαιναν τίποτα για αυτόν, όπως η ηθική του αλτρουισμού θα απαιτούσε. Αυτό θα ήταν μια θυσία.
Εδώ η διαφορά μεταξύ της Αντικειμενικότητας και του Αλτρουισμού μπορεί να φανεί πιο ξεκάθαρα: αν η θυσία είναι η ηθική αρχή της δράσης, τότε ο άντρας πρέπει να θυσιάσει τη γυναίκα του για χάρη των δέκα άλλων γυναικών. Τι είναι αυτό που διακρίνει τη γυναίκα του από τις δέκα άλλες; Τίποτα, εκτός από την αξία που έχει στον άντρα της που πρέπει να κάνει την επιλογή—τίποτα, εκτός από το γεγονός ότι η ευτυχία του απαιτεί την επιβίωσή της.
Οι αρχές τις αντικειμενικής ηθικής, θα του έλεγαν: ο υψηλότερος ηθικός σκοπός σου είναι η επίτευξη της δικής σου ευτυχίας, τα χρήματά σου είναι δικά σου, χρησιμοποίησε τα για να σώσεις τη σύζυγό σου, αυτό είναι το ηθικό δικαίωμα σου και η ορθολογική, ηθική επιλογή σου. Η αποτυχία να δώσει κάποιος σε έναν άνθρωπο αυτό που ποτέ δεν του ανήκε δεν μπορεί να χαρακτηριστεί σαν «θυσία των συμφερόντων του» Στέκεται στο λόγο ότι όπου υπάρχει θυσία, υπάρχει κάποιος που συλλέγει προσφορές θυσιών. Όπου υπάρχει υπηρεσία, υπάρχει και κάποιος που εξυπηρετείται. Ο άνθρωπος που κάνει για σας μια θυσία, μιλάει για δούλους και αφέντες και σκοπεύει μάλιστα να είναι ο ίδιος ο αφέντης.

Αλτρουισμός ως εκδήλωση του «Εγώ»
«Δεν θα ισχυριστώ ότι στόχος της δουλειάς μου είναι το καλό των άλλων, στόχος της δουλειάς μου είναι το δικό μου καλό, και περιφρονώ όποιον δέχεται να θυσιάζει το συμφέρον του για το καλό των άλλων. Θα μπορούσα να σας πω ότι εσείς είστε αυτοί που δεν υπηρετείτε το κοινό καλό, γιατί κανένα καλό δεν μπορεί να επιτευχθεί με τίμημα ανθρώπινες θυσίες, γιατί παραβιάζοντας τα δικαιώματα ενός ανθρώπου, παραβιάζετε τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων, και μια κοινωνία χωρίς δικαιώματα είναι καταδικασμένη»
«Αν πείτε σε μια όμορφη γυναίκα ότι είναι όμορφη, τι της έχετε προσφέρει; Δεν κάνετε τίποτα περισσότερο από το να αναγνωρίζετε ένα γεγονός και δεν σας κοστίζει και τίποτα. Αλλά αν πείτε σε μία άσχημη γυναίκα ότι είναι όμορφη, τότε της κάνετε σε μεγάλο βαθμό την τιμή να να διαφθείρει την έννοια της ομορφιάς. Να αγαπάς μία γυναίκα για τις αρετές της δεν έχει νόημα. Το έχει κερδίσει, είναι η ανταμοιβή της, δεν είναι δώρο. Αλλά να την αγαπάς για τα πάθη της είναι σαν να ατιμώνεις όλες τις αρετές για χάρη της–και αυτό είναι ο πραγματικός φόρος τιμής της αγάπης, γιατί θυσιάζεις τη συνείδησή σου, το λόγο σου, την ακεραιότητά σου και την ανεκτίμητη αυτοπεποίθησή σου»
«Απευθύνομαι σε όσους θέλουν να ζήσουν και να ξαναβρούν τη χαμένη τους αυτοεκτίμηση. Τώρα που ξέρετε την αλήθεια για τον κόσμο σας, σταματήστε να στηρίζετε τους καταστροφείς σας. Το κακό που λυμαίνεται τον κόσμο σας αντλεί τη δύναμή του απ’ τη δική σας συγκατάθεση. Αποσύρετε τη συγκατάθεσή σας. Αποσύρετε τη στήριξή σας. Μην προσπαθείτε να ζήσετε με τους όρους των εχθρών σας. Μην προσπαθείτε να κερδίσετε σ’ ένα παιχνίδι όπου οι κανόνες επιβάλλονται από τους άρπαγες. Μη ζητάτε εύνοιες απ’ όσους σας υποδουλώνουν, μην εκλιπαρείτε την ελεημοσύνη όσων σας λήστεψαν, ζητιανεύοντας απ’ αυτούς επιχορηγήσεις, δάνεια ή δουλειές, μη συντάσσεστε μαζί τους προκειμένου να πάρετε πίσω όσα σας άρπαξαν, βοηθώντας τους να ληστέψουν τους γείτονές σας.
Είναι αδύνατο να ελπίζει κανείς ότι θα ζήσει με δωροδοκίες που θα λάβει για να κάνει τα στραβά μάτια στην καταστροφή του. Μην αγωνίζεστε για κέρδη, επιτυχία ή ασφάλεια υποθηκεύοντας το δικαίωμά σας στην ύπαρξη. Γιατί αυτή η υποθήκη δεν πρόκειται να αποπληρωθεί ποτέ: όσο περισσότερα πληρώνετε, τόσο περισσότερα θα σας ζητούν όσο υψηλότερες αξίες θα κατακτάτε, τόσο πιο τρωτοί κι ανυπεράσπιστοι θα γίνεστε. Το σύστημά τους βασίζεται σε μια μέθοδο ατέρμονου εκβιασμού που αποσκοπεί στο να σας αφαιμάξει, εκμεταλλευόμενο όχι τις αμαρτίες σας, αλλά την αγάπη σας για την ύπαρξη»
To κείμενο αυτό θίγει τη λάθος λειτουργία που έχει σήμερα η ηθική του αλτρουϊσμού, δηλαδή την ηθική που υπαγορεύει κάποιος να θέτει τον εαυτό του στην υπηρεσία των άλλων. Ακούγεται απλό αλλά δεν είναι καθόλου, η Rand απορρίπτει αυτή τη θέση θεωρώντας ότι τέτοιες συμπεριφορές οδηγούν κάποιον σε ακραίες κι ανήθικες καταστάσεις. Ο οποιοσδήποτε υιοθετεί αυτή τη στάση δεν έχει αυτοεκτίμηση και βλέπει την ανθρωπότητα σαν ένα μάτσο καταδικασμένους ρακένδυτους, θεωρεί την ίδια την ύπαρξη στην ουσία της ότι βρίσκεται σε απόγνωση και θα έχει εμμονές σε ανάλογες υπερβολικές καταστάσεις, παρά σε αυτό που είναι «πραγματική ζωή.»
Στο πολύ αξιόλογο βιβλίο της, Atlas Shrugged (ελλ. Ο Άτλας Επαναστάτησε) η Ayn Rand, ανάμεσα στα άλλα προσεγγίζει το θέμα του κακώς νοούμενου αλτρουϊσμού. Το απόσπασμα αυτό το περιγράφει πολύ σωστά ! Όσο δύσκολο και να είναι να το δεχθούμε τόσο η αγάπη όσο και η φιλία είναι καταστάσεις που υποκινούνται από εγωιστικά κίνητρα. Η Rand θεωρεί ότι η ηθική πρέπει να βασίζεται σε λογικά ιεραρχημένες αξίες και συγκεκριμένα «πάντα να ενεργεί κάποιος σύμφωνα με αυτή την ιεραρχία των αξιών του.» Αυτό προϋποθέτει μία κοινωνία που έχει συμφωνήσει στα βασικά τι περιέχουν αυτές οι αξίες, πράγμα άγνωστο σήμερα. Φίλος σημαίνει όφελος.
Το σημείο από όπου θα πρέπει να ξεκινήσει κάποιος είναι με το τι εννοεί η Ραντ με τη λέξη «θυσία». Αν το δεν το καταλάβει–έστω και αν διαφωνήσει–δεν μπορεί να πάει παρακάτω. Και θυσία σημαίνει να παραιτείται κάποιος από μία μεγάλη αξία για χάρη μίας μικρότερης. Έτσι αν πραγματικά αγαπάω την ελευθερία περισσότερο από όσο τη δική μου άνεση, τότε το να παραιτούμαι από τις ανέσεις μου για την ελευθερία, δεν είναι κατά την Rand μία θυσία.
Για τη συγγραφέα η υψηλότερη ηθική αρχή είναι η επίτευξη της προσωπικής ευτυχίας. Σε αυτό το σημείο εισάγει και στα έργα της μία άλλη αρχή που ονομάζει ηθικό εγωισμό. Αυτός ο καλός εννοούμενος εγωϊσμός σε συνδυασμό με το ότι ο άνθρωπος για την επιβίωσή του θα πρέπει να ακολουθεί μία σειρά ιεραρχημένων αξιών και αρετών όπως η δικαιοσύνη, ο ορθολογισμός, η παραγωγικότητα, η ανεξαρτησία κτλ. παρέχει στον άνθρωπο το σωστό προσανατολισμό στη ζωή του. Η Ραντ απορρίπτει τον παραδοσιακό αλτρουϊσμό, όπως προβάλλεται από σήμερα καθώς και την υποχρέωση του ανθρώπου να ζει για τους άλλους. Όπως σημειώνει: «Τα άτομα πρέπει να ζουν για λογαριασμό τους, ούτε να θυσιάζουν τον εαυτό τους για τους άλλους, ούτε να θυσιάζουν άλλους για τον εαυτό τους».
Όλοι της οι ήρωες χτίζονται μέσα από αυτή την οπτική και δικαίως έτσι φέρουν το όνομα «ήρωες»: υπάρχουν για τον εαυτό τους, δεν θυσιάζουν άλλους για αυτούς και ούτε θυσιάζουν τον εαυτό τους για τους άλλους. «Ο κάθε άνθρωπος κρίνεται για αυτό που είναι και το εισπράττει αυτό ανάλογα, έτσι όπως δεν πληρώνεις πάρα πολλά χρήματα για ένα κομμάτι σκουριασμένο μέταλλο σε σύγκριση με ένα κομμάτι γυαλισμένου μετάλλου, με τον ίδιο τρόπο δεν δίνεις περισσότερη αξία σε έναν παλιάνθρωπο από ό,τι σε έναν ήρωα, το να περιφρονείς τα ελαττώματα των ανθρώπων είναι μία πράξη ηθικής παραποίησης, και το να συγκρατείς το θαυμασμό σου για τις αρετές τους είναι μία πράξη ηθικής υπεξαίρεσης. Συγκεκριμένα οι ήρωες του «Ο Άτλας Επαναστάτησε» παίρνουν τον παρακάτω όρκο:
«Ορκίζομαι στη ζωή μου ότι δεν θα ζήσω για χάρη κανενός ανθρώπου, αλλά ούτε θα ζητήσω από κάποιον να ζήσει για χάρη μου»
Με αυτά τα λόγια η έννοια του αλτρουϊσμού ή της θυσίας όχι μόνο δεν παίρνει άλλο περιεχόμενο, ούτε καν αναπροσδιορίζεται, αλλά παύει να υπάρχει. Κάθε αυτοθυσία είναι ένα κακό, «γιατί η ίδια η θυσία είναι η προδοσία μίας μεγάλης αξίας για χάρη μίας μικρότερης ή ανύπαρκτης αξίας. Αυτό που προτείνει η Ραντ είναι πάντα να δρα κάποιος σε συμφωνία με την προσωπική ιεραρχία των αξιών του και ποτέ να μη θυσιάζει μία μεγαλύτερη αξία για μία μικρότερη.
Αν εγκαταλείψει αυτό το σκοπό, τότε εγκαταλείπει το μοναδικό πρότυπο με το οποίο μπορεί να κάνει ορθολογικές επιλογές. Εκείνος που χάνει τη φιλοδοξία του για να πετύχει τις δικές του αξίες και το σκοπό του, αυτόματα χάνει και τη φιλοδοξία του για να ζήσει. Έχει πλέον εγκαταλείψει κάθε βάση και πρότυπο λογικής ηθικής και επιλέγει στη θέση της κάποιον μυστικιστικό θεό, ή κάποια κοινωνική (κοινωνία), υποκειμενική (επιθυμία) θεωρία ηθικής. Η τυφλή πίστη δεν είναι αρετή και δεν εννοούμε μόνο τη θρησκευτική, ανοίξτε ένα λεξικό να δείτε τη σημασία της λέξης πίστη.  Στον περίφημο λόγο του ο John Galt, από το Ο Άτλας Επαναστάτησε αναφέρει:
«Μην λες ότι φοβάσαι να εμπιστευθείς το μυαλό σου γιατί είσαι τόσο μικρός. Είσαι πιο ασφαλής με το να παραδίδεσαι στους μυστικιστές και να απορρίπτεις έστω και τα λίγα που ξέρεις; Ζήσε και πράξε μέσα στους περιορισμούς της γνώσης σου και συνέχιζε να διευρύνεις τη γνώση σου στα όρια της ζωής σου. Λυτρώστε το μυαλό σας από τα ενεχυροδανειστήρια της εξουσίας. Αποδεχθείτε το γεγονός ότι δεν είστε παντογνώστες, αλλά κάνοντας τους ζωντανούς νεκρούς δεν θα σας δώσει παντογνωσία—το μυαλό σας είναι μεν επισφαλές, αλλά με το να σκέφτεστε ανόητα δεν θα σας κάνει αλάθητους—το να κάνετε ένα λάθος μόνοι σας είναι πιο ασφαλές από δέκα αλήθειες που τις πιστεύετε, γιατί στην πρώτη περίπτωση έχετε το περιθώριο να το διορθώσετε, αλλά η δεύτερη περίπτωση καταστρέφει την ικανότητά σας να διακρίνετε το λάθος από το σωστό»
Μοναδική υποχρέωση που έχει κάποιος είναι να φροντίσει για τη δική του ευημερία–έτσι αν κάτι δεν προάγει τη δική μου ευημερία, τότε δεν έχω καθήκον να το κάνω (ας αναρωτηθούμε εδώ τι σημαίνει σήμερα αγώνας για τη δημοκρατία, ελευθερία κτλ.). Έτσι λοιπόν το να παραμερίσω την ευημερία μου για μία ελευθερία, δεν είναι θυσία, αν προηγουμένως εγώ ο ίδιος δεν έχω αποκηρύξει από πάνω μου οποιαδήποτε επιβεβλημένη πεποίθηση, προσμονή και ορθολογική συμπεριφορά.
Εφόσον οι προσωπικές σου αξίες καθορίζονται από την πραγματικότητα της ύπαρξής σου σαν λογικός άνθρωπος, ο αγώνας για να τις πετύχεις είναι ο ίδιος ο αγώνας για τη ζωή σου. Αλλά η φιλοδοξία και η προσπάθεια να βιώσεις τη ζωή σου ως άνθρωπος είναι απλώς η υπαρξιακή μορφή της φιλοδοξίας (σε μορφή ψυχολογική) για να είσαι ευτυχισμένος. Η Ραντ είναι ξεκάθαρη ότι με την ευτυχία δεν εννοεί κάθε τι που προσφέρει ευχαρίστηση. Το προσωπικό συμφέρον θα πρέπει να διακατέχεται από τη λογική, μόνο αυτό που είναι κατάλληλο για ένα λογικό ον είναι καλό και η βάση της πραγματική ευτυχίας. Για αυτό το λόγο είναι αντίθετη στον παραδοσιακό ηδονισμό ο οποίος πρεσβεύει ότι αυτό που έχει αξία είναι ό,τι σου δίνει ευχαρίστηση.
Ευτυχία για την Ραντ «είναι μια κατάσταση μη αντιφατικής χαράς, μιας χαράς, χωρίς καμία τιμωρία ή ενοχή, μια χαρά που δεν συγκρούεται με κάποια από τις αξίες σου και δεν λειτουργεί για τη δική σου καταστροφή» Βάσει αυτού του ορισμού, η προσωπική ευτυχία είναι ο υψηλότερος ηθικός στόχος του ανθρώπου. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε συναίσθημα υψώνεται πάνω από τη φύση της πραγματικότητας καθοδηγώντας τις επιλογές μας. Η θέση αυτή στηρίζεται στην πεποίθηση ότι η πραγματικότητα είναι τέτοια όπου η αληθινή-μη αντιφατική χαρά είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα μίας ζωής όπου το Α είναι Α και ότι δεν μπορεί να βρεθεί πραγματική χαρά σε οποιαδήποτε απομίμηση της πραγματικότητας με οποιοδήποτε τρόπο.
Αν κάποιος ήθελε να κάνει μία περίληψη το πώς βλέπει η Ραντ τον άνθρωπο, η ίδια λέει τα εξής: «Η φιλοσοφία μου είναι η έννοια του ανθρώπου ως ηρωικού όντος, με τη δική του ευτυχία ως τον ηθικό σκοπό της ζωής του και με την παραγωγική επιτυχία ως ευγενέστερή του δραστηριότητα» Μετά από αυτό καταλαβαίνετε γιατί όταν ξεκίνησα να διαβάζω τα βιβλία της Ayn Rand, κάποτε ένας γνωστός μού είπε με συμβουλευτικό ύφος: «Αυτό που διαβάζεις είναι εξαιρετικά επικίνδυνο και μπορεί να χαρακτηριστείς»
Όλα αυτά είναι δύσκολες «πίστες». Όπως έχουμε θίξει και εδώ «Ουσιαστική Ελευθερία, ουσιαστική Δράση, και όχι αντίδραση, συνεπάγεται να απορρίψεις στην πράξη, όλους εκείνους τους δογματισμούς, όλους τους –ισμούς, που απορρέουν από την παγ(ι)ωμένη λογική και καθιστούν τους ανθρώπους ανενεργούς και αδρανείς»
Η έννοια της θυσίας – υποταγής όπως τη διδαχθήκαμε (γύρισε και το άλλο μάγουλο, με ταπεινότητα, υποτέλεια κτλ.) είναι άλλη μία παγ(ι)ωμένη πτυχή που είναι αναγκαίο—όσο σκληρό κι αν φαντάζει να την απορρίψουμε. Σε συνθήκες φυσιολογικής ύπαρξης σύμφωνα με την Ραντ, ο άνθρωπος πρέπει να διαλέξει τους στόχους του, να τους προβάλλει στη ροή του χρόνου, να τους κυνηγήσει και να τους πετύχει με τις δικές του προσπάθειες. Δεν μπορεί να το πετύχει αυτό όμως αν οι στόχοι του βρίσκονται στο έλεος και πρέπει να θυσιαστούν μπροστά σε κάθε ατυχία που συμβαίνει στους άλλους»
Επικίνδυνες ιδέες. Λέτε; Χμ!
Ο αλτρουισμός είναι άλλη μια εκδήλωση του ασήμαντου «Ἑγώ» άλλωστε σε κάθε πρόταση που υποστηρίζει, ωραιοποιεί και ορίζει τον αλτρουισμό, το εγώ κατέχει την πρώτη θέση, είτε ονομάζεται είτε παραμένει στην αφάνεια. Εγώ είμαι αλτρουιστής και εγώ θυσιάζομαι για σένα και τα παιδιά μας. Εγώ είμαι η σημαντική –ος και εγώ θα… μπλα μπλα, το ΕΓΩ είναι κι εδώ φυσικά έτοιμο να προσδιορίσει την θυσία σου. Αυτός είναι ο βασικός λόγος για τις Γυναίκες που Αγαπούν τους Ψυχοπαθείς κι έχουν πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση.  Άρα !
Τοις εγρηγορόσιν ένα και κοινόν κόσμον είναι, των δε κοιμωμένων έκαστος εις ίδιον αποστρέφεσθαι
(Για τους ξύπνιους υπάρχει ένας και ο ίδιος κόσμος, ενώ οι κοιμισμένοι στρέφονται ο καθένας σε ένα δικό του, υποκειμενικό κόσμο).
Ηράκλειτος
*Μετάφραση από τα Αγγλικά του λήμματος «Sacrifice» από το βιβλίο The Ayn Rand Lexicon: Objectivism from A to Z. (1988). Πρόκειται για ένα μικρό λεξικό-εγκυκλοπαίδεια που περιέχει περίπου 400 λήμματα που αναφέρονται στη φιλοσοφία, την οικονομία, την ιστορία και τη ψυχολογία όπως την αποτύπωσε η Ayn Rand σύμφωνα με τη φιλοσοφία του Αντικειμενισμού στα έργα της.
Μια από τις πιο αντιφατικές και ενδιαφέρουσες συγγραφείς του 20ουαιώνα που ακόμα και σήμερα τα βιβλία της προσελκύουν θερμούς αναγνώστες, αλλά και ορκισμένους εχθρούς είναι η Αυν Ραντ (1905-1982). Η ίδια χαρακτήριζε ότι το έργο της διακατέχεται από αυτό που ονόμαζε «ρομαντικό ρεαλισμό» Εγκαταλείποντας τη Ρωσία το 1917, εγκαταστάθηκε από μικρή ηλικία στην Αμερική όπου και ανέπτυξε μία ιδιαίτερη κοσμοθεωρία που την ονόμαζε «αντικειμενισμό» (objectivism) την οποία προέβαλλε μέσα από τα βιβλία της, αλλά σε όλες τις δράσεις της ζωής της.
Πολύ σύντομα, ο αντικειμενισμός είναι η φιλοσοφία του λογικού ατομισμού (rational individualism). Στα μυθιστορήματά της περιέγραψε τον ιδανικό άνθρωπο, τον παραγωγό που ζει με τους καρπούς των δικών του προσπαθειών, που δεν δίνει ούτε λαμβάνει τίποτα μη-κερδισμένο. Το λογοτεχνικό έργο που παρουσίασε στο μέγιστο και στην πιο ολοκληρωμένη της μορφή τη φιλοσοφία του αντικειμενισμού είναι το Atlas Shrugged—ελληνικός τίτλος «Ο Άτλας Επαναστάτησε». Η μεταφράστρια του βιβλίου στα Ελληνικά Χριστιάννα Σαμαρά σημειώνει τα εξής για το έργο:
Σε μια μυθοπλαστική δυστοπία για τις ΗΠΑ, τα πιο δημιουργικά και παραγωγικά μέλη της κοινωνίας, επιχειρηματίες, επιστήμονες, καλλιτέχνες απεργούν μ’ ένα πολύ ιδιότυπο τρόπο. Αποτραβιούνται σε μια ορεινή, κρυφή περιοχή και στήνουν μια ανεξάρτητη ελεύθερη οικονομία. Ο κεντρικός ήρωας και ηγέτης αυτού του κινήματος, ο Τζον Γκολτ, περιγράφει αυτή την απεργία σαν κάτι που «σταματά τη μηχανή του κόσμου». Η Ραντ θέλησε να καταδείξει ότι κάτι τέτοιο θα οδηγούσε την κοινωνία σε αποσύνθεση.
«Η Αυν Ραντ βλέπει τα πράγματα από μια τελείως διαφορετική σκοπιά. Ο καπιταλισμός δεν αφορίζεται εξ’ αρχής, το βιβλίο είναι μια προσπάθεια να δείξει ότι και ο άλλος δρόμος» μπορεί να οδηγήσει στο καλό, αρκεί αυτοί που θα τον ακολουθήσουν να είναι συνειδητοποιημένοι. Έχει μια αριστοτελική σκοπιά για τον άνθρωπο και την κοινωνία, μια ηρωική διάσταση για την τελείωση του ατόμου ως παραγωγικού όντος». Στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί ακόμα από τις εκδόσεις Ωκεανίδα τα εξής βιβλία της Ράντ, «Εμείς οι ζωντανοί» (We the Living, 1936) και το «Κοντά στον ουρανό» σε δυο τόμους (The Fountainhead, 1943), τα προτείνω ανεπιφύλακτα.

@ Ηω Αναγνώστου

ΠΗΓΗ"http://terrapapers.com/