 Φωτό: wikimedia |
Το θεμελιώδες ζήτημα της ψυχολογίας όπως αυτό τέθηκε μέσα από τον φιλοσοφικό στοχασμό και από την ανθρώπινη ανάγκη και εξέλιξη είναι το τι ακριβώς είναι η ψυχή και υπό ποια διάσταση αυτή εκδηλώνεται. Αν προσεγγίζαμε το ζήτημα της ψυχής καρτεσιανά, η ψυχή εκφράζεται με έδρα της το κωνάριο, την επίφυση. Εδώ θα έλεγε κανείς ότι ο Καρτέσιος προσπαθούσε να σταθεί προφητικός σε μια ορμονική προσέγγιση του ζητήματος. Ο Καρτέσιος εστιάζεται στην ψυχή, στη σκέψη και στον λόγο.
Άλλοι όμως τοποθετούν το θέμα της ψυχής στην έκφραση του πάθους. «Η λογική και το πάθος» είναι ένα αγαπημένο ζήτημα όχι μόνο της λογοτεχνίας αλλά και του στοχασμού παγκόσμια. |
Έτσι ή ψυχή μεταξύ εγκεφάλου και καρδιάς αποτελεί μία παραίσθηση επέκεινα σε μια υπερβατική φυσιολογία και τοπολογία. Κάποιοι αντικρούουν πλήρως τη μονοδιάστατη προσέγγιση του Καρτέσιου και απαιτούν άλλες προσεγγίσεις αν και θα έλεγε κανείς ότι στην πραγματικότητα όλες οι προσεγγίσεις έχουν μεταξύ τους συνέργεια και συμπληρωματικότητα και δεν πρέπει να προσεγγιστούν ως αντιδικία. Αυτή η θέση έρχεται σε συμφωνία με την άποψη του Γιουνγκ ο οποίος σχολιάζει σχετικά με τις διενέξεις των διαφόρων σχολών ψυχολογίας: «Δεν πιστεύω ούτε στιγμή πως έχω απόλυτο δίκιο. Κανένας δεν έχει απόλυτο δίκιο όταν πρόκειται για ψυχολογικά πράγματα. Δεν πρέπει να ξεχνάτε πως στην ψυχολογία το μέσο, με το οποίο παρατηρεί κανείς και κρίνει την ψυχή είναι η ίδια η ψυχή. …Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη ψυχολογίας. Ένα ολοκληρωτικό χάος κυριαρχεί στην ψυχολογία. Συνεπώς μην παίρνετε και πολύ στα σοβαρά τις ψυχολογικές θεωρίες. Η ψυχολογία δεν είναι θρησκευτική πίστη, δεν είναι παρά μια άποψη… Ο κόσμος είναι τεράστιος και δεν υπάρχει μόνο μια θεωρία που να εξηγεί τα πάντα»[1]
Παράλληλα υπο μια άποψη ο μεγάλος μαθηματικός Λάϊμπνιτς στην κοσμοθεωρητική του «Μοναδολογία» [2] με την οντολογία του, γενικεύει και προσπερνά στο υπερβατικό πεδίο όχι μόνο την Ευκλείδεια και την Καντιανή παράσταση του χώρου αλλά και τη φυσική κοσμοθεωρία του Δημόκριτου. Είναι χαρακτηριστική η φράση του πως «δεν υπάρχει τίποτε ανοργάνωτο, στείρο, νεκρό στο διάστημα» και «κάθε ζωντανό σώμα έχει μια κυρίαρχη ενδελέχεια η οποία συνθέτει την ψυχή»
Δύσκολα όμως αυτό το εγχείρημα μπορεί να συνεχιστεί και να επικαιροποιηθεί. Μπορούμε ωστόσο να σημειώσουμε ότι στο επίπεδο των φαινομένων της συνείδησης αναδεικνύεται μια εξελικτική δυναμική φασματικής ειδίκευσης αλλά και ένα φασματικό πεδίο εξελικτικής μάθησης. Αυτό πρέπει να συνέβη στην διαδικασία της ατομικοποίησης του ανθρώπου ως διαφοροποίηση από την ζωική νοημοσύνη και την νοημοσύνη της φύσης στην διαδικασία του ξεδιπλώματος του φαινομένου της ψυχής στον άνθρωπο και εν γένει. Στη φιλοσοφία το Είναι στο οντολογικό πεδίο αναδεικνύεται ως παράγοντας που μεθοδεύει το γίγνεσθαι. Σε ορισμένες σχολές το Είναι αποδίδεται ως το γίγνεσθαι στην εξελικτική του μεταβλητότητα. Σε όλες τις σχολές το πεδίο του φαίνεσθαι είναι διαμεσολαβητικό είτε προς το υποστασιακό ή υπερβατικό πεδίο του Είναι είτε ως προς το υποστασιακό και υπερβατικό πεδίο του γίγνεσθαι.
Τα φαινόμενα της ψυχολογίας έχουν ένα θεμελιώδη βιολογικό χαρακτήρα. Συνδέονται με μια διαδικασία αυτοποίησης και ταυτοποίησης με ένα κέντρο που επιδιώκει τη ζωή και την ποιότητά της ως ευαρέσκεια και που συνδέεται με μια δυναμική εσωτερίκευσης. Μέσα από αυτή την εσωτερίκευση αναδεικνύεται η ζωή ως θεμελιώδες πεδίο ενστίκτου. Είναι η εσωτερίκευση του όντος στο διαδραστικό πεδίο των ψυχολογικών και των βιολογικών Φαινομένων.
Η ψυχή στην ύλη Η ζωή και η ψυχή εμφανίζονται ιδιαίτερα συνυφασμένες στις αρχέγονες Σαμανικές θεμελιώδεις λατρείες και κοσμοθεωρίες. Σε αυτές αναδεικνύεται η ψυχικότητα και η ζωικότητα ως ενύπαρκτη στην πέτρα και την ορυκτότητα ή στη διάσταση, στη διαφάνεια των διαστάσεων. Αυτό αναδεικνύει μια θεμελιώδη δυναμική από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα
 . Αυτή η θεμελιώδης δυναμική αναδεικνύεται στον "ζώντα λίθο" στην "ζωντανή πέτρα" και στην "φιλοσοφική λίθο". Δεν είναι τυχαίο εξάλλου που στα Ελευσίνια Μυστήρια αποδίδεται υλοζωϊστικός ψυχισμός στην ιερή πέτρα της Δήμητρας με τον χαρακτηρισμό της ως "Αγέλαστος Πέτρα" ή αλλιώς "Πέτρα της Οδύνης".
Μια μελέτη στην εργασία
του Μιρτσέα Ελιάντε τόσο για το «εσωτερικό φως» όσο και για τον «Σαμανισμό» [3] και γενικότερα, θα ήταν χρήσιμη. Υπό την έννοια αυτή ο μύθος αλλά και η εμπειρία αναδεικνύουν τη σκέψη και συγκροτούν και την επικοινωνία για να έρθουμε και στη στρουκτουραλιστική ανθρωπολογία του Φερντινάντ ντε Σωσσύρ (Ferdinand de Saussure), ο οποίος και έδειξε για πρώτη φορά ότι η γλώσσα δεν αντιγράφει την πραγματικότητα, αλλά είναι αυθαίρετη καθώς δεν υπάρχει μια αιτιώδης σύνδεση ανάμεσα στο σημαίνον (τη λέξη που αποδίδεται σε ένα αντικείμενο) και το σημαινόμενο. Κατά παράξενο τρόπο ο μύθος της ανθρωπογένεσης αν προσεγγιστεί συμβολικά με το σημερινό εύρος στοχαστικότητας επίγνωσης και βιωματικής, αναδεικνύεται -ως περιέχων κρυπτογραφικά συμβολικά- πολύ περισσότερη πληροφορία από ότι θα μπορούσε να κατασκευάσει ένας ζωανθρώπινος νους. Ανάλογα επίσης με το μύθο ερχόμαστε αντιμέτωποι πάλι με κάποιες παραδοξότητες λανθάνουσας δυναμικής ή βιοπληροφορίας που αποκαλύπτονται από την ένταση, την ποιότητα, την πληρότητα και την δυναμική της πληροφορίας που συναντάμε κρυπτογραφικά στο DNA ή σε ένα κύτταρο που όμως δεν έχει ακριβώς συνείδηση της ποιότητάς του παρά το γεγονός ότι έχει ένα ένστικτο ταυτότητας και ζωής. Δηλαδή η στοιχειώδης και η ψυχολογική κλίμακα, εμφανίζουν ισομορφικές δυναμικές συσχετίσεις.Ψυχή και θαυμαστότητα απέναντι στη ζωή Είναι πολλές οι παραδοξότητες που καλούμαστε να λύσουμε. Καλό είναι να διατηρούμε και το θαυμάζειν όπως έλεγε ο Αϊνστάιν παρατηρώντας και σχετίζοντας την ποιότητα του όντος που μπορεί να εκφράζεται από ένα ζωντανό έντομο. Όπως περιγράφει ο Άρθουρ Καίστλερ, μια ημέρα ο Αϊνστάιν παρατηρούσε μια μύγα που στάθηκε πάνω στα γραπτά του, και αυτό στάθηκε αφορμή να συνειδητοποιήσει το θαύμα της ζωής που βρισκόταν μπροστά του, παρορμήθηκε εκστατικά και αναφώνησε «Αλλάχ». Είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε –όχι με την έννοια του αβυσσαλέου- πόσο ιλιγγιώδες είναι στην περιεκτικότητά του ένα ζωντανό και πραγματικό ον έναντι της αδρότητας και της απλοϊκότητας ακόμη και των πλέον διαλεκτικά και μαθηματικά επιμελημένων γνώσεων και αναπαραστάσεων που έχουμε στη συνείδησή μας. Υπό μια έννοια το εγχείρημά μας είναι ένα υπνοβατικό εγχείρημα όπως θα έλεγε και ο Καίστλερ στους «Υπνοβάτες» [4] του καθώς το μέτρο και η αναφορά σε διάσταση και ουσία έχουν υπερβατικά οντολογικά χαρακτηριστικά που θα τους απέδιδε Λάϊμπνιτς, ο Πυθαγόρας και ο Πλάτωνας. Θα απέδιδαν αρχετυπικότητα ιδεών στην γεωμετρία, στην ψυχή και στους αριθμούς συνυφασμένα στη «μουσική σφαιρών» και την «αρμονία του κόσμου». Έτσι, το να μετράς και να τραγουδάς είναι το ίδιο πράγμα, όχι με την έννοια της υπεροχής του μέτρου. Το ορφικό και το προμηθεϊκό μοντέλο επικοινωνίας, κατανόησης, ενόρασης και εργαλειακής δημιουργικότητας είναι ένα ενιαίο εγχείρημα, δηλαδή τόσο ορφικό όσο και προμηθεϊκό ταυτόχρονα. Είναι ενδεικτικό το σχόλιο του Leibniz: «Μουσική είναι η απόλαυση που νιώθει η ανθρώπινη ψυχή, όταν μετράει χωρίς να ξέρει πως μετράει».[5] Ο Αϊνστάιν στο «πως βλέπω τον κόσμο» [6] σημειώνει πως «το πιο παράξενο είναι ότι όλα είναι κατανοητά»η αίσθηση που έχουμε της ερμηνείας, η βεβαιωτικότητα που υπάρχει στην αντίληψη της ερμηνείας -από την αίσθηση ως τη θεωρία και το πείραμα- είναι παράδοξη, όπως είναι παράδοξη αυτή η σύμπτωση λόγου υπό τη μαθηματική και ιδεατή του συνοχή και συνάφεια και φύση. Και αυτή η σύμπτωση ξεδιπλώνεται φασματικά με όλο και πιο μεγάλο εύρος και παράλληλα μ’ ένα υποφασματικό ανάπτυγμα.Ψυχή και μουσική ανάγνωση του εαυτού και του κόσμου Ωφείλουμε να μιλήσουμε για μια συνθετική και φασματική ακτινιστική ψυχολογία. Φασματική και συνθετική υπό την έννοια της ιδιοτυπίας, της αλλοτροπίας και της ομαδικότηταςτης οντότητας, ή μιας οντότητας που είναι ακέραια και που συνθέτει. Όμως έτσι είμαστε αντιμέτωποι με έναν φιλοσοφικό και θρησκευτικό ισχυρισμό, δηλώνοντας μια παράλληλη οντότητα που δηλώνεται σπάνια, ίσως πιο σπάνια από ότι δηλώνονται τα στοιχειώδη σωμάτια σε αντιδραστήρια ενός επιταχυντήρα σωματιδίων. Αναφερόμαστε στην ψυχή ως οντότητα. Στην καθημερινή εμπειρία μας -παρά το γεγονός ότι η οντότητα είναι ένα μέρος- η οντότητα διαπερνάει την οργανικότητα και όμως παραμένει πιο εκτενής και υπερβατική, πιο συμπαντική και οικουμενική στη θέση της. Στις θρησκείες, συναντάμε την αναφορά στον «Εν ημίν Χριστό», στην «άνωθεν γέννηση», στην «γέννηση εκ πνεύματος και ύδατος» ή εκ πνεύματος και πυρός. Συναντάμε την αναφορά του «Εγώ Είμαι ο Ων», την ταύτιση της θεότητας με τον Λόγο, με την Αγάπη, με το «πυρ το καταναλίσκον» και με το Πνεύμα. Ταυτόχρονα ανακαλύπτουμε -και με επιστημονικό τρόπο- ότι τα πάντα είναι ενέργεια, η οποία όμως είναι τόσο κατ’ οικονομίαν διαφοροποιημένη και μορφοποιημένη ώστε να ξεδιπλώνεται γεωσφαιρικά παρά την εξαιρετική της εκλυτικότητα και διάρκειά της σε ένα καθεστώς δηλωτικού βιολογικού εξελικτικού περιορισμού και σε ένα καθεστώς ιστορικότητας διάρκειας, μιας διάρκειας και ενός χρόνου που μπορούμε και πρέπει να τον διαβάσουμε μουσικά. Αν θέλουμε να δούμε βιωματικά ερμηνευμένα τα ψυχολογικά φαινόμενα, πρέπει να μπορούμε να κάνουμε μουσική ανάγνωση του εαυτού μας και του κόσμου, δηλαδή να βλέπουμε ενιαία τη διάρκεια.Και μέσα σε αυτή την ενιαία διάρκεια το τώρα είναι πλήρες, είναι αιώνιο όπως και ο χρόνος είναι διαρκής και συνεκτικός και ο χώρος είναι υπερβατικός, είναι μη τοπικός ως διάσταση.
ΠΗΓΗ"Γιάννης Ζήσης, Συγγραφέας
Μέλος της γραμματείας της ΜΚΟ Σόλωνioanzisis@solon.org.gr |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου